Arheološki lokalitet Nezakcij

Arheološki lokalitet Nezakcij (Vizače) nalazi se na brežuljku Glavica pokraj Valture, istočno od Pule, nad plodnom dolinom i zaljevom Budava. Nezakcij se smatra prijestolnicom Histra, naroda indoeuropskog podrijetla koji se formirao početkom željeznog doba nakon naseljavanja današnjeg poluotoka Istre.

Najstariji su tragovi gradinskog naselja iz brončanog, potom slijede oni iz željeznog. Strmi obronci Glavice bili su dobra obrambena zaštita, ali je gradina bila na dnu brežuljka opasana s više pojaseva zidina, od kojih su neke i rimskog porijekla te su korištene do kasne antike. Između zidina i naselja prepoznatljive su još dvije terase, za koje arheolozi smatraju da su zone prapovijesnih naselja. Ne zna se kako je izgledalo prapovijesno naselje, ali se pouzdano zna da je život u Nezakciju tekao kontinuirano od 9. do kraja 6. ili početka 7. stoljeća, odnosno do provale barbara i Slavena koji su porušili antička naselja.

Uz zapadni dio bedema, između rimskih i prapovijesnih vrata, pronađena je prapovijesna nekropola s čak 114 grobova. Željeznodobnih grobova sa žarama bilo je i izvan te zone, ispod ostataka rimskog hrama i urbane vile. U grobovima sačuvani su brojni zavjetni predmeti, poput žara, ornamentalno ukrašenih kamenih ploča ili skulptura.

Povijesni izvori govore da su Histri, lađama nadzirali more oko južne Istre, presretali rimske i grčke brodove, pa je Rim u prvom ratu 221. godine prije Krista započeo s uništavanjem flote i gradinskih naselja. Histarska plemena nakon toga je ujedinio Epulon, pokušavajući spriječiti prodor Rimljana, ali je nakon dvogodišnjih poraza i opsade Nezakcija Epulon sa suborcima, 177. godine prije Krista, navodno počinio samoubojstvo, a Histri su morali priznati rimsku vlast.

Danas mjesto predstavlja arheološki park s konzerviranim arhitektonskim ostacima rimskog i kasnoantičkog doba.